Co to jest zła dieta?

Czy istnieje coś takiego jak zła dieta?

O czym myślisz, gdy słyszysz hasło „dieta”? Pierwszym skojarzeniem większości z nas jest redukcja masy ciała. Często zapominamy, że dieta ma wpływ nie tylko zwiększanie lub zmniejszanie masy ciała, ale przede wszystkim na nasze zdrowie. Chęć szybkiej utraty nadprogramowych kilogramów często sprawia, że aspekt zdrowotny diety schodzi na dalszy plan. A takie podejście jest niestety bardzo zgubne.

Co to jest „zła dieta”? To zależy. Tak naprawdę możemy wyróżnić dwa rodzaje złych diet: diety, które generalnie są w porządku, ale nie spełniają Twoich potrzeb — nazwiemy je „dietami złymi dla Ciebie”. I diety, które są po prostu złe i niedoborowe w każdym przypadku — zwykle są to diety popularnie znane jako „diety cud”. Ale zacznijmy od pierwszego przypadku.

Jeśli dieta nie spełnia Twojego zapotrzebowania na kalorie i makroskładniki, to jest to dieta zła dla Ciebie. Taką złą dietą możemy nazwać każdy plan żywieniowy, który nie został dobrany do Twojej wagi, wzrostu, wieku, stanu zdrowia, aktywności fizycznej, umiejętności kulinarnych, a także możliwości finansowych. Pamiętaj, że dobra dieta ma być dopasowana w taki sposób, żeby:

• pomóc Ci osiągnąć zamierzone cele — zarówno w zakresie redukcji masy ciała, jak i np., poprawy wyników badań laboratoryjnych
• jej stosowanie było dla Ciebie możliwe i przyjemne. Bo dieta, której nie chcesz albo nie jesteś w stanie stosować, siłą rzeczy będzie po prostu złą dietą.

Gdy decydujesz się na stosowanie uniwersalnych rozwiązań żywieniowych dostępnych w Internecie, gazetach lub poradnikach nieznanego pochodzenia, musisz mieć świadomość, że nie biorą one pod uwagę Twoich indywidualnych potrzeb. A to stwarza ryzyko mniejszej skuteczności diety (w najlepszym przypadku) albo nawet dotkliwych konsekwencji zdrowotnych (w najgorszym przypadku). Musisz również pamiętać, że dieta, która jest zła dla Ciebie, może być dobra dla innych osób. Ta sama zasada działa w drugą stronę, dlatego przy wyborze diety, nigdy nie sugeruj się zaleceniami przygotowanymi dla innych osób, ponieważ mogą się okazać zwyczajnie nieodpowiednie w Twoim przypadku. To trochę tak jakby ktoś postanowił zastosować leki na receptę przepisane przez lekarza innej osobie, bez spojrzenia na szerszy kontekst zdrowotny.

Diety cud jako przykład „złej diety”

Wiesz już, czym jest dieta zła dla Ciebie. Ale czy jest coś takiego jak „uniwersalnie” zła dieta? Niestety tak. I niestety tego rodzaju cieszą się ogromną popularnością — a mowa tu oczywiście o tzw. dietach cud.

Paradoksalnie problemem diet cud jest to, że faktycznie dają pozytywne efekty redukcji masy ciała. Przynajmniej krótkoterminowo. Prawda jest taka, że w innym przypadku nikt nie chciałby ich stosować — zwłaszcza że są to diety bardzo restrykcyjne. 

W przypadku diet cud zwykle gubią nas dwie rzeczy — patrzenie na ich skuteczność bardzo krótkowzrocznie — czyli bez wzięcia pod uwagę, że uzyskany efekt nie będzie raczej zbyt trwały. A po drugie — myślenie tylko i wyłącznie o jednym obszarze działania (czyli masie ciała), bez uwzględnienia działania diety na poszczególne narządy, wyniki badań i generalny stan zdrowia. 

Jak może wyglądać taka „szybka dieta cud”? Bardzo różnie — tak naprawdę sposobów na odchudzanie jest więcej, niż jesteśmy w stanie zliczyć. Ale najpopularniejsze diety z kategorii „dieta na szybkie odchudzanie” właściwie zawsze opierają się na zbyt dużym deficycie kalorycznym. Czyli jadłospisie, który zawiera dużo mniej kalorii, niż potrzebujesz (i dużo poniżej poziomu, który wystarczy, aby schudnąć). 

Poza deficytem kalorycznym popularne diety cud często polegają na:

• jedzeniu samych warzyw i owoców (albo wręcz piciu jedynie soków owocowych mających prowadzić do „detoksu) – przykładem takiej diety jest dieta Dąbrowskiej,
• ograniczeniu węglowodanów i opieraniu swojej diety na tłuszczu (np. dieta Atkinsa, dieta keto) albo białkach (np. dieta Dukana),
• duże restrykcje kaloryczne i rzekome wspomaganie odchudzania przez jedzenie dużych ilości jakiegoś konkretnego produktu — np. dieta kapuściana, dieta grejpfrutowa [1].

Diety cud skutki uboczne

Jakie są konsekwencje złej diety? A konkretnie — konsekwencje bardzo restrykcyjnych „diet cud”? Tak naprawdę wszystko zależy od tego, jaką dietę cud mamy na myśli. Ale do konsekwencji, jakie może nieść ze sobą szybka dieta odchudzająca, zaliczamy m.in.:

• Niedobory witamin i składników mineralnych (i np. niedokrwistość w przypadku niedoboru żelaza). Niedoborami większości składników mineralnych zagrożone są np. diety zawierające tylko warzywa i owoce — a mowa tu, chociażby o niedoborze żelaza, wapnia, cynku, czy jodu.
• Niedobór błonnika pokarmowego i co za tym idzie zaburzenia pracy układu pokarmowego (m.in. zaparcia).
• Pogorszenie funkcjonowania wątroby i nerek (diety wysokotłuszczowe mogą prowadzić do stłuszczenia wątroby, a diety wysokobiałkowe do pogorszenia stanu nerek).
• Spadek gęstości mineralnej kości.
• Nadmiar niektórych składników odżywczych — diety warzywno-owocowe mogą np. prowadzić do nadmiaru potasu (tzw. hiperkaliemii) – a musisz wiedzieć, że hiperkaliemia ma bardzo poważne konsekwencje (zbyt wysoki poziom potasu jest nawet związany z zatrzymaniem akcji serca). Takie ryzyko dotyczy zwłaszcza osób z niewydolnością nerek.
• Kamica pęcherzyka żółciowego [2-6].

Schudnij w Respo
pod okiem dietetyka!

Dopasuje Ci idealny plan zgodnie z Metodą Respo, jedyną w Polsce metodą odchudzania ze skutecznością potwierdzoną badaniami naukowymi.

Sprawdź pakiety z dietą

Złe i dobre produkty

Zła dieta, złą dietą, ale czy są jakieś produkty, które możemy jednoznacznie nazwać bezwzględnie złymi? I tak, i nie: i już za chwilę dowiesz się dlaczego.

Prawda jest taka, że praktycznie żaden produkt nie jest w 100% zły — a to dlatego, że zawsze znajdzie się w nim odrobina witamin, trochę błonnika, białka, węglowodanów złożonych, nienasyconych kwasów tłuszczowych…tak naprawdę ciężko więc mówić o „złych i dobrych produktach” – a dużo bardziej trafne jest powiedzenie o produktach „lepszych i gorszych”. Wiadomo na przykład, że świeże owoce będą lepsze od owoców w puszce. Z kolei owoce w puszce będą lepsze od słodzonego, sklepowego dżemu owocowego. Nie znaczy to, że dżem owocowy musi wywoływać u nas paniczny strach — bo najważniejszy jest umiar. 

Jakie są lepsze i gorsze produkty? Poniżej znajdziesz kilka przykładów. Zwróć uwagę, że nie ma jednej uniwersalnej kategorii porównywania produktów — wcale nie jest to więc takie proste zadanie!

I na koniec jeszcze jedno: o ile produkty spożywcze są całą gamą różnych składników — zarówno „złych”, jak i „dobrych” to w przypadku pojedynczych składników odżywczych sytuacja może być bardziej jednoznaczna Owszem, w przypadku większości składników odżywczych (np. cieszącej się złą sławą soli, a nawet cukru) zły jest dopiero nadmiar. Ale są też sytuacje, w których nawet mała dawka jest szkodliwa — a sam składnik odżywczy nie pełni w organizmie żadnych przydatnych funkcji. Przykłady szkodliwych składników odżywczych:

• izomery trans kwasów tłuszczowych powstające w procesach przetwórstwa żywności —  powstają w trakcie uwodornienia (utwardzenia) tłuszczu i są zawarte w twardych margarynach gorszej jakości, zupach i sosach w proszku, kupowanych w marketach ciastach i innych sklepowych słodyczach (np. czekoladach z nadzieniem). Izomery trans rozregulowują gospodarkę lipidową (podwyższają stężenie „złego” cholesterolu LDL i obniżają stężenie „dobrego” cholesterolu HDL), nasilają stan zapalny w organizmie i zwiększają ryzyko insulinooporności. Istnieją również przesłanki dotyczące ich wpływu na zwiększanie ryzyka nowotworów (m.in. nowotworu piersi, jelita grubego oraz chłoniaka). I tutaj ważna uwaga — izomery trans powstają nie tylko w procesach przetwarzania żywności, są również naturalnie obecne w mleku i mięsie przeżuwaczy (krów, owiec). Obecnie trwa debata dotycząca różnic między naturalnymi i „sztucznymi” izomerami trans, wydaje się jednak, że naturalne izomery trans mają inne i mniej szkodliwe działanie od swoich „sztucznych” odpowiedników [7].
• alkohol — niestety, nawet mała dawka alkoholu szkodzi, a sam alkohol nie jest naszemu organizmowi potrzebny do niczego „przydatnego”. Tak naprawdę alkohol to tylko puste kalorie — i zwiększone ryzyko nowotworów — m.in.  nowotworu jamy ustnej, gardła, przełyku, wątroby, jelita grubego i piersi po menopauzie Pewnie w tym momencie myślisz sobie „zaraz, zaraz, a czerwone wino?”. To słuszna wątpliwość, ale niestety sam alkohol z czerwonego wina nie ma żadnych prozdrowotnych właściwości. Trunek ten zawdzięcza swoje właściwości polifenolom, a konkretnie resweratrolowi, zawartemu w skórce ciemnych winogron [8].

Głównym kryterium doboru odpowiedniej diety powinna być jej personalizacja. Musisz pamiętać, że nawet dieta ułożona przez najlepszego specjalistę nie będzie działać, jeśli nie będziesz w stanie jej stosować. Właśnie dlatego, dobra dieta zawsze powinna być dobrana do indywidualnych potrzeb — i absolutnie nie może stwarzać ryzyka dla Twojego zdrowia i samopoczucia. Tylko i aż tyle. 

Piśmiennictwo: